Ciclo de conversas | Comunidades en constante cambio: diálogo intercultural e diversidade

Vivimos en sociedades cada vez máis diversas, pero… están preparadas as institucións culturais para reflectir esa diversidade? Nesta primeira conversa achegarémonos a unha visión panorámica sobre a diversidade e a interculturalidade nas políticas e prácticas culturais. Faremos este percorrido a través das experiencias de dúas voces de referencia en contextos complementarios:

• Dagmary Olívar Graterol, cofundadora de YoSoyElOtro e impulsora do Podcast #EscuchaMigrante, traballa visibilizando os fluxos de participación cultural da poboación migrante e racializada no Estado español. Nesta conversa compartirá a súa experiencia en procesos como o mapa de axentes culturais migrantes e racializadxs (migracionycultura.org), unha ferramenta para conectar, dar visibilidade e reivindicar o dereito á cultura desde a diversidade.
  –
• Jordi Baltà Portolés, (BissapLab – Trànsit Projectes), membro do Grupo de Expertos da UNESCO para a Convención sobre a Diversidade das Expresións Culturais, é investigador, consultor e docente nos eidos das políticas culturais, a diversidade e a sustentabilidade. Falaranos do recente informe do Consell Nacional de la Cultura i de les Arts (CoNCA) sobre o tratamento da diversidade cultural nos equipamentos culturais de Cataluña, que ofrece un diagnóstico crítico e propostas de mellora.

Como poden as institucións culturais afrontar o racismo estrutural e comprometerse cunha representación real da diversidade? Nesta segunda conversa propoñemos reflexionar colectivamente sobre os cambios internos imprescindibles, as estratexias e as prácticas para avanzar cara a unha museoloxía e unha xestión cultural capaces de despregar todo o potencial transformador da cultura na loita contra as desigualdades raciais. Un diálogo que nos conectará con experiencias, propostas e activismos que xa están en marcha.

• Diego Salazar é xestor e investigador cultural colombiano afincado en Barcelona. Director de Connectats Cooperativa e cofundador de Fes!Cultura, desde onde impulsan programas que promoven a transformación ecosocial e a participación activa de persoas migrantes e racializadas no ecosistema cultural. Participou en iniciativas como a Carta aberta sobre Dereitos Culturais Migrantes ou o manifesto Cultura migrante: 12 propostas urxentes e actualmente é relator do eixe de “Diversidade étnico-racial” do esperado Plan de Dereitos Culturais do Ministerio de Cultura, dirixido por Jazmín Beirak. Unha traxectoria que combina o traballo institucional co impulso de propostas desde o colectivo, o activismo e a cooperación cultural.
  –
• Zinthia Álvarez Palomino é xornalista, escritora e investigadora militante especializada en migracións internacionais, cunha traxectoria centrada na defensa dos dereitos das persoas afrodescendentes desde unha perspectiva afrofeminista e interseccional. Residente en Galicia, foi unha das fundadoras do colectivo Afrogalegas e actualmente forma parte do colectivo Afroféminas. É autora de libros como Eu, muller migrante, Mulleres negras na ciencia e Mulleres negras na filosofía, e impulsa o proxecto Mulleres negras que cambiaron o mundo, que visibiliza referentes históricos silenciados. Colabora habitualmente en medios de comunicación e desenvolve procesos de formación para institucións públicas e organizacións sociais arredor da xestión da diversidade étnico-racial e cultural.

Como facemos dos museos institucións máis inclusivas, diversas e comprometidas co benestar emocional e social? Nesta terceira conversa exploraremos as posibilidades que nos brindan os museos como espazos de acollida, hospitalidade e transformación social, a partir do diálogo entre dúas profesionais cunha sólida traxectoria no deseño de procesos colaborativos, críticos e con impacto comunitario:

• Susana Moliner, desde a coordinación de GRIGRI, desenvolve o seu traballo na intersección entre mediación cultural, produción colaborativa e aprendizaxe crítica. Participou en iniciativas como o docuweb Artistas Migrantes do Museo Thyssen e o laboratorio ¿E se…? dentro do programa Unha fenda do Museo Reina Sofía, ademais de formar parte da asemblea de Museo Situado. O seu enfoque convida a transcender os marcos tradicionais do museo para convertelo nunha ferramenta activa de cambio social.
  –
• Germán Paley é museólogo social, axitador cultural e arteducador arxentino residente na Cidade de México. Desde El Museo Humano impulsa unha museoloxía afectiva centrada no benestar persoal e colectivo, a participación comunitaria e a deconstrución institucional. En 2016 creou a Área de Comunidades do Museo de Arte Moderno de Bos Aires. Actualmente colabora como consultor e docente en México e Arxentina, e é curador do Encontro Internacional de Infancias Libres e Diversas da UNAM. Cunha ollada afectiva e comprometida, promove prácticas que vinculan cultura, emoción e xustiza social.

“Se a museoloxía non serve para a vida, non serve para nada.” Esta frase de Mario Chagas condensa o espírito da cuarta e última conversa de Estratexias de Museoloxía Social (#EdMS25), na que dialogará coa educadora e investigadora Nayeli Zepeda. Un encontro interxeracional para reflexionar sobre os retos do presente e proxectar unha ollada crítica cara ao futuro, situando a empatía, a sensibilidade e o compromiso social no centro da museoloxía.

• Nayeli Zepeda (@biendesatada) desenvolve o seu traballo desde unha perspectiva crítica e decolonial, explorando formas alternativas de habitar o museo. Forma parte de The Empathetic Museum, unha iniciativa estadounidense que promove a empatía como forza transformadora para repensar valores, prácticas e vínculos nas institucións culturais. A súa experiencia desde os Estados Unidos, nun contexto marcado por novas ameazas á diversidade e aos dereitos culturais, achegará claves fundamentais para o debate.
  –
• Mario Chagas é poeta, museólogo e doutor en Ciencias Sociais. É unha das figuras máis influentes da museoloxía social en Iberoamérica, cunha traxectoria marcada pola defensa dunha museoloxía crítica e transformadora. Deixou pegada en espazos como a presidencia do Movemento Internacional para unha Nova Museoloxía (MINOM) ou a dirección do Museu da República en Río de Xaneiro. Foi ademais un dos impulsores da Política Nacional de Museos do Brasil e da creación do Instituto Brasileiro de Museus (IBRAM).